Wady postawy u dzieci i dorosłych – jakie występują najczęściej i jak je rozpoznać?

Wady postawy u dzieci i dorosłych

Porady eksperta

Postawa prawidłowa czy wada postawy ciała? Kiedy możemy mówić o wadzie? Jakie są najczęstsze wady postawy u dzieci, a jakie u dorosłych? W artykule odpowiadamy na te pytania.

Spis treści

Prawidłowa postawa ciała i wada postawy

Nie ma jednej definicji postawy prawidłowej. Umownie przyjmuje się, że postawa prawidłowa (idealna) to taka, w której zachowana jest liniowość, a strony prawa i lewa są symetryczne. Postawa ta ma być maksymalnie fizjologiczna i występować w dostatecznie dużym odsetku populacji, aby można ją było uznać za normę dla wieku. W związku z tym wadą postawy określa się każde odstępstwo od liniowości i symetrii, które nie jest charakterystyczne dla danego wieku (występuje w mniejszości przypadków).

Wady postawy rozwijają się powoli. Mogą zostać niezauważone przez rodziców, którzy oglądają swoje dziecko codziennie. Najczęściej wady są zauważalne przez lekarza rodzinnego, nauczycieli, dalszą rodzinę i krewnych. Im wcześniej wykryta wada i wprowadzone celowane leczenie, tym lepsze są rokowania. Wady postawy nie są jedynie kwestią estetyczną. Nie powinno się ich bagatelizować, gdyż mogą doprowadzić do powstania utrwalonych deformacji.

W jaki sposób rozwijają się wady postawy? Początkowo rozwijają się zmiany czynnościowe, które objawiają się rozciągnięciem i osłabieniem jednych grup mięśniowych oraz skróceniem i nadmiernym napięciem innych mięśni. Następnie dochodzi do powstania przykurczy mięśni, ścięgien i więzadeł, by na koniec utrwalić te przykurcze (okres zmian strukturalnych).

Wady postawy u dzieci i dorosłych

Rodzaje wad postawy

W większości wady rozwijają się u dzieci ze względu na plastyczną i podatną tkankę kostną. Znaczna część wad wynika również z zaburzeń wrodzonych. Nieprawidłowości te pogłębiają się wraz ze wzrostem dziecka albo w wyniku zmian hormonalnych w okresie dojrzewania. Wady występujące u dorosłych to najczęściej utrwalone zmiany strukturalne deformacji, które występowały w dzieciństwie.

Wady kręgosłupa i pleców

  • Skolioza – trójpłaszczyznowa wada kręgosłupa (wygięcie boczne kręgosłupa, zaburzenie fizjologicznej kifozy piersiowej lub lordozy lędźwiowej, rotacja osiowa kręgów). Najczęściej powstają skoliozy idiopatyczne (o nieznanej przyczynie), rzadziej strukturalne (wynikające ze zmian w budowie kręgów i klatki piersiowej) i czynnościowe (wynikające ze zmian nie związanych z kręgosłupem np. skrócenie jednej kończyny). Skolioza pojawia się u dzieci w każdym wieku. Ma tendencje do zwiększania swojego kąta wraz ze wzrostem dziecka i zahamowania progresji skrzywienia po zakończeniu wzrostu kręgosłupa. W zależności od występującego kąta skrzywienia i progresji stosowane jest leczenie zachowawcze lub operacyjne.
  • Plecy okrągłe – jak sama nazwa wskazuje: kręgosłup jest zaokrąglony (pogłębienie fizjologicznej kifozy piersiowej). Dodatkowo następuje wysunięcie głowy i barków do przodu, rozsunięcie łopatek oraz spłaszczenie i zapadnięcie klatki piersiowej. Ze zmianami w układzie kostno-mięśniowym wiąże się jeszcze pogorszenie wentylacji płuc i upośledzenie przepływu krwi przez naczynia doprowadzające krew do mózgu.
  • Plecy wklęsłe – następuję pogłębienie wygięcia (lordozy) w odcinku lędźwiowym. Dodatkowo mamy do czynienia z wypiętym brzuchem, uwypukleniem pośladków i zwiększeniem fizjologicznego przodopochylenia miednicy. Plecy wklęsłe wiążą się z osłabieniem mięśni brzucha i pośladków.
  • Plecy wklęsło-okrągłe – połączenie nieprawidłowości związanych z plecami okrągłymi i wklęsłymi.
  • Plecy płaskie – następuje zmniejszenie naturalnie występujących krzywizn kręgosłupa oraz  odstawanie łopatek i spłaszczenie klatki piersiowej. W następstwie tego dochodzi do obniżenia narządów wewnętrznych, upośledzenia pojemności i ruchomości klatki piersiowej oraz nadmiernego przeciążenia elementów kręgosłupa ze względu na brak odpowiedniej amortyzacji.

Wady klatki piersiowej

  • Klatka piersiowa kurza – wada polegająca na wysunięciu mostka do przodu. Nazwa pochodzi od tego, że przypomina wyglądem klatkę piersiową ptaków. Ta wada jest defektem estetyczny, ale może prowadzić do powstania kolejnych deformacji i zaburzeń pracy mięśni.
  • Klatka piersiowa lejkowata (klatka szewska) – wada wrodzona, która objawia się spłaszczeniem i zapadnięciem klatki piersiowej w kształcie lejka. Dodatkowo charakterystyczne są: wystające łopatki, głowa i barki wysunięte do przodu oraz wypukły brzuch.

Najczęstsze wady kolan

  • Kolana koślawe – wada, w której nogi wyglądają jak litera „X”. Oś podudzia z osią uda tworzą kąt otwarty na zewnątrz. W momencie, gdy osoba badana złączy kolana, odległość między kostkami przyśrodkowymi jest większa niż 5 cm. Należy pamiętać, że między 2. a 4. rokiem życia ta koślawość jest największa i zmniejsza się między 4. a 6. rokiem życia dziecka.
  • Kolana szpotawe – wada odwrotna do kolan koślawych. W tym przypadku kąt otwarty utworzony przez oś uda i podudzia występuje po stronie wewnętrznej kolana. W momencie złączenia kostek przyśrodkowych oceniamy przerwę pomiędzy kolanami. Szpotawość występuje fizjologicznie tuż po urodzeniu i zmienia się po rozpoczęciu chodzenia (przechodzi w koślawość).

Jak rozpoznać wady postawy?

Najczęściej stosuje się ocenę wizualną postawy. Nie wymaga ona specjalistycznego sprzętu i można ją wykorzystać w każdych warunkach. Więcej na temat metod badania, ich wad i zalet można przeczytać w artykule pt. “Badanie wad postawy – jakie metody wykorzystuje się do oceny postawy ciała?” 

Do wykrywania i badania wad postawy ciała zalecane są jednak metody obiektywne, takie jak metoda komputerowa badania postawy ciała, np. za pomocą aparatu Spine 3D.

Badanie to jest szybkie, łatwe i nieinwazyjne. Pozwala na precyzyjny pomiar. Urządzenie automatycznie wykrywa punkty antropometryczne (czyli. ściśle określone miejsca na ciele potrzebne do wykonania pomiaru), ale można również dokonać ich korekty. Otrzymuje się obraz 3D, który można dowolnie edytować.

Urządzenie wykonuje kilkanaście pomiarów w każdej z płaszczyzn: strzałkowej, czołowej i poprzecznej. Wyniki otrzymujemy z dokładnością 1 mm. Plusem jest również możliwość naniesienia badania rentgenowskiego na akwizycję 3D. Bez wątpienia jest jednym z najlepszych narzędzi do badania postawy oraz diagnozowania deformacji kręgosłupa i grzbietu.

Angelika Sosulska-Zielezińska
Autor: Angelika Sosulska-Zielezińska

Fizjoterapeutka, absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Jej głównym zainteresowaniem jest fizjoterapia pediatryczna, w szczególności praca z niemowlętami. Zajmuje się pracą dydaktyczną i edukacją na żywo i w internecie.

Zobacz wszystkie artykuły tego autora

Ciekawi nas Twoja opinia, zostaw komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *