Obrzęk limfatyczny po mastektomii

Obrzęk limfatyczny to przewlekły stan, który charakteryzuje się gromadzeniem limfy w tkankach. Stan ten może wynikać z wielu przyczyn, m.in. usunięcia węzłów chłonnych, uszkodzenia naczyń np. na skutek operacji, zaburzenia pracy nerek, serca czy wątroby, stanów zapalnych i infekcji oraz niektórych leków. Obrzęk jest też bardzo charakterystycznym objawem po mastektomii, gdy dojdzie do uszkodzenia naczyń lub usunięcia węzłów chłonnych. Wyjaśniamy, czym charakteryzują się obrzęki u kobiet po mastektomii i jak można je zmniejszyć.

Dlaczego dochodzi do obrzęków po mastektomii?

Limfa, zwana również chłonką, to mieszanina wody, białek, soli mineralnych i komórek układu odpornościowego. Ma ona za zadanie utrzymać równowagę płynów (zbierać ich nadmiar z tkanek i dostarczać je do krwioobiegu) oraz chronić organizm przed patogenami. Limfa wypełnia układ skomplikowanych naczyń limfatycznych i węzłów chłonnych, dzięki czemu wspomaga oczyszczanie organizmu z toksyn i walkę z infekcjami.

Obrzęk może pojawiać się, gdy limfa gromadzi się w nadmiarze lub gdy organizm nie może poradzić sobie z jej usunięciem. W przypadku mastektomii obrzęk najczęściej jest wynikiem usunięcia węzłów chłonnych pachowych. Usuwa się je z obawy wystąpienia przerzutów, gdyż znajdują się bardzo blisko gruczołów piersiowych. Usunięte węzły chłonne upośledzają pracę układu limfatycznego zaburzając przepływ i powodując powstawanie obrzęków.

Gdzie zbiera się chłonka po mastektomii?

Obrzęk charakteryzuje się przede wszystkim powiększeniem obrysu kończyny. W zależności od stadium, obrzęk będzie miał różną wielkość. Chłonka po mastektomii może pojawić się w całej kończynie górnej, natomiast największe natężenie jest zazwyczaj w obrębie dłoni i palców.

Pacjentki zgłaszają uczucie ciężkości w ramieniu lub dłoni, które nasila się przy wykonywaniu codziennych czynności. Przy większych obrzękach mogą pojawiać się ograniczenia ruchomości (szczególnie w obrębie ramienia i dłoni), które negatywnie wpływają na jakość życia.

Stadia obrzęku po mastektomii

Obrzęk limfatyczny może mieć różny stopień nasilenia (stadium).

• Pierwsze to stadium 0, czyli obrzęk utajony. Jest związany ze zmianami na poziomie komórkowym i tkankowym, ale pozostaje niezauważalny.
• Najłagodniejszy zauważalny stopień to stadium I. Obrzęk ten jest już widoczny (obwód kończyny zaczyna się zmieniać), natomiast jest to stan odwracalny. Kobiety zazwyczaj zauważają, że biżuteria zaczyna stawać się za ciasna, ubrania mogą powodować dyskomfort (szczególnie bluzki z długim rękawem), a po naciśnięciu palcem skóra zaczyna się odkształcać. W tym przypadku obrzęk widocznie zmniejsza się po uniesieniu kończyny, po delikatnych ćwiczeniach czy stosując rękaw profilaktyczny.
• Kolejnym etapem (stadium II) jest znaczne zwiększenie się obrzęku i twardnienie skóry. W tym stadium konieczne jest wprowadzenie leczenia fizjoterapeutycznego, czyli kompleksowej terapii przeciwobrzękowej.
• W dalszym etapie (stadium III) powstaje tzw. słoniowacizna limfatyczna. Obrzęk jest już bardzo duży, skóra jest twarda i pokryta grudkami. Następuje upośledzenie funkcji, ograniczenie ruchu i trudności w poruszaniu kończynami. Mogą pojawić się również nawracające stany zapalne. Obrzęk jest długotrwały i trudny do usunięcia, pomimo zaplanowanej fizjoterapii. Dlatego tak ważne jest, by rozpocząć leczenie zanim obrzęk rozwinie się do tego stadium.

Leczenie obrzęków po mastektomii

W każdym przypadku, już od pierwszej doby po mastektomii, powinno się wprowadzić profilaktykę przeciwobrzękową. Przede wszystkim zaleca się proste ćwiczenia ruchowe w rękawie profilaktycznym. Podczas ćwiczeń, jak i w spoczynku, kończyna górna od strony operowanej powinna znajdować się na podwyższeniu. Zaleca się unikanie nadmiernych wysiłków i dźwigania ciężkich przedmiotów. Trzeba zadbać o odpowiednią higienę i nawilżenie skóry oraz unikać podrażnień i skaleczeń.

W przypadku występowania obrzęków, złotym standardem leczenia jest Kompleksowa Terapia Przeciwobrzękowa (KTP). Składają się na nią:

• manualny drenaż limfatyczny,
• kompresjoterapia,
• ćwiczenia fizyczne,
• pielęgnacja skóry,
• edukacja.

Manualny drenaż limfatyczny to rodzaj delikatnego masażu, który wykonuje fizjoterapeuta lub masażysta. Powolne ruchy mają za zadanie pobudzić krążenie limfatyczne i przepchnąć limfę z zajętych obszarów do miejsc wolnych od obrzęku.

Kompresjoterapia w przypadku obrzęku po mastektomii to specjalne bandażowanie wielowarstwowe, a później rękawy uciskowe (o różnych stopniach ucisku). Stosowanie bandaży i odzieży kompresyjnej zwiększa ciśnienie w kończynie, tym samym wspomagając krążenie i redukując obrzęk.

Odpowiednio dobrane ćwiczenia fizyczne również wspomagają miejscowe krążenie, wpływając na odżywienie danego miejsca i zmniejszając występujący obrzęk.

Dodatkowo po mastektomii ważna jest również terapia blizn, gdyż dzięki pracy na bliźnie poprawia się krążenie w operowanym obszarze.

Stymulacja tkanek i poprawa ich ruchomości wspomoże odprowadzenie płynów limfatycznych, wesprze proces gojenia i zminimalizuje ryzyko powstawania przykurczów.

Bardzo dobrze sprawdza się również w tym przypadku presoterapia, czyli zabieg wykonywany aparatem do drenażu limfatycznego. Pacjentka zakłada na kończynę górną z obrzękiem specjalny mankiet, który podczas zabiegu sekwencyjnie wypełnia się powietrzem powodując masaż kompresyjny. Zabieg wykonuje się najczęściej w pozycji leżącej z uniesieniem kończyny.

Presoterapia poprawia krążenie krwi i limfy, redukuje występujący obrzęk i łagodzi uczucie ciężkości. Dzięki aparatom CarePump z serii Lite, zabiegi można wykonywać w domu, po wcześniejszej konsultacji z fizjoterapeutą.

• 
  4645.00 zł
  Zestaw AMAZONKA do drenażu limfatycznego prawej ręki 6-komorowy aparat CarePump Lite6 + 1 mankiet na prawą rękę, bark i pierś
  Zobacz w sklepie
• 
  4645.00 zł
  Zestaw AMAZONKA do drenażu limfatycznego lewej ręki 6-komorowy aparat CarePump Lite6 + 1 mankiet na lewą rękę, bark i pierś
  Zobacz w sklepie
• 
  4275.00 zł
  Aparat do drenażu limfatycznego (masażu uciskowego) 8-komorowy - CarePump Lite8
  Zobacz w sklepie

Postępowanie lecznicze w przypadku obrzęków po mastektomii jest złożone, więc powinno być prowadzone i koordynowane przez zespół specjalistów. Aby dowiedzieć się więcej, zachęcamy do zapoznania się z artykułem pt. Rehabilitacja po mastektomii – fizjoterapia, czyli ćwiczenia i zabiegi.