Fototerapia – sposób na brak słońca
Światłolecznictwo to dział fizjoterapii, który wykorzystuje dobroczynne działanie światła.
W zależności od pochodzenia leczniczej wiązki fototerapia dzieli się na:
• Helioterapia – naturalne źródła światła
• Aktynoterapia – sztuczne źródła światła
W obu typach leczenia wykorzystuje się promienie podczerwone i nadfioletowe. W helioterapii oba rodzaje promieniowania oddziałują na pacjenta, natomiast przy aktynoterapii można wybrać jedno z nich. Co więcej, można też dokładnie kontrolować natężenie energii. Dzięki temu unika się długotrwałej ekspozycji szkodliwej dla zdrowia.
Promieniowanie podczerwone (IR – infra red)
Podstawową właściwością podczerwieni jest przenikanie w głąb tkanek i rozgrzewanie ich. Im są lepiej nawodnione tym łatwiejszy staje się przepływ energii. Zasadnicze działanie podczerwieni zależy od długości i natężenia zastosowanej fali.
Promieniowanie podczerwone rozszerza naczynia włosowate w skórze, przez co podczas zabiegu na ciele pacjenta powstaje nieregularny, marmurkowaty rumień cieplny. Zanik zaczerwienienia zależy od czas i siły naświetlania. Ze skutków zdrowotnych tego typu zabiegu można wymienić:
• Poprawienie ukrwienia tkanek
• Zmniejszenia napięcia mięśniowego
• Podniesienie progu odczuwania bólu
• Poprawienie przemiany materii
Dlatego stosuje się go przy następujących stanach:
• Stany pourazowe
• Przewlekłe stany zapalne
• Zespoły bólowe
• Schorzenia stawów i mięśni
• Reumatyzm
• Przygotowanie do masażu
Promieniowanie nadfioletowe (ultrafioletowe – UV)
Ten typ promieniowania nie wpływa na receptory cieplne organizmu, jego głównym zadaniami są:
• Przyspieszanie przemiany materii
• Obniżanie ciśnienia krwi
• Pobudzanie mineralizacji kości
• Aktywizowanie procesów metabolicznych np. tlenu
• Pobudzanie mechanizmów antybakteryjnych
Mimo wielu pozytywnych skutków na organizm człowieka, należy pamiętać, że promieniowanie UV w dużych dawkach jest szkodliwe. Może ono powodować stany zapalne, zmiany skórne, oparzenia, a także nowotwory. Dlatego podczas zabiegu nie można dopuścić do powstania rumienia skóry, czy zmian w rogówce i spojówce oka. Fotochemiczne uszkodzenie skóry podczas zabiegu jest tym groźniejsze, że objawia się dopiero po 1-6 godzinach. Rumień jest w tym przypadku jednolity, a jego wielkość nie przekracza miejsca naświetlania. Jeżeli zabieg zostanie przeprowadzony właściwie z zachowaniem wszelkich zasad bezpieczeństwa (zasłonięcie oczu i twarzy, przestrzeganie czasu naświetlania) ryzyko rumienia jest minimalne.
Promieniowanie ultrafioletowe jest stosowane w przypadku:
• Problemów skórnych (trądzik, łuszczyca, owrzodzenia)
• Łysienia plackowatego
• Krzywicy
• Trudno gojące się rany
• Schorzenia dróg oddechowych
• Pobudzenia zrostu kostnego
Światło widzialne
Mówiąc o helioterapii, należy wspomnieć o leczeniu światłem widzialnym, które na skali jest umiejscowione pomiędzy ultrafioletem i podczerwienią. Odpowiada ono za wrażenia wizualne, ale może również leczyć. Tego typu terapię stosuje się w przypadku zaburzeń psychicznych, najczęściej przy depresji zimowej. Do zabiegu używa się lamp emitujących światło o natężeniu 5-10 krotnie większym niż żarówka.
Helioterapia i filtry przeciwsłoneczne
Najnaturalniejszym typem fototerapii są kąpiele słoneczne, które pobudzają nasz organizm i dobroczynnie wpływają na psychikę. Jednak przy ich stosowaniu należy pamiętać o kilku zasadach bezpieczeństwa:
• Nie przebywać na słońcu między 11.00, a 15.00
• Na zewnątrz nosić kapelusz lub czapkę
• Stosować filtry przeciwsłoneczne SPF (promieniowanie UVB – prowadzi do powstawania nowotworów i przebarwień) oraz PA (promieniowanie UVA – prowadzi do degeneracji skóry)
• Nosić okulary przeciwsłoneczne z filtrem
Słońce może być naszym największym sprzymierzeńcem, ale może również okazać się bardzo niebezpieczne. Dlatego podobnie jak każdy inny środek leczniczy, należy je stosować z umiarem.
Źródło: W.P. Kasprzak, A. Mańkowska Fizykoterapia, medycyna uzdrowiskowa i SPA, 2008.