Mięsień półścięgnisty i półbłoniasty – co wywołuje ich ból? O naciągnięciu, naderwaniu i innych urazach

Grupa kulszowo-goleniowa to określenie mięśni zlokalizowanych w tylnej stronie uda. Składają się na nią: mięsień dwugłowy uda, półścięgnisty i półbłoniasty. Urazy tej grupy są powszechne i można je dokładnie zdiagnozować. Co może być przyczyną bólu po tylnej stronie  uda? Jakie urazy mogą być związane z mięśniem półścięgnistym i półbłoniastym? Wyjaśniamy w artykule.

Anatomia grupy kulszowo-goleniowej

Grupa kulszowo-goleniowa to określenie opisujące mięśnie, które znajdują się po tylnej stronie uda. Grupę tę tworzą trzy główne mięśnie: dwugłowy uda, półścięgnisty i półbłoniasty. Pełnią one różne funkcje i odgrywają określoną rolę oraz mają określony czas kontaktu podczas chodzenia, biegania czy obracania się, chociaż ich anatomia częściowo pokrywa się proksymalnie.

O mięśniu dwugłowym uda możesz przeczytać w artykule: Urazy mięśnia dwugłowego uda – rodzaje, objawy, diagnostyka i leczenie. W tym tekście skupimy się na pozostałych dwóch.

Mięsień półścięgnisty

Mięsień półścięgnisty zajmuje przyśrodkową część tylnej strony uda. Przyczepia się do guza kulszowego krótkim ścięgnem, następnie przechodzi w smukły brzusiec mięśniowy, biegnie w dół i ponownie zmienia się w ścięgno, które przyczepia się na kości piszczelowej poniżej guzowatości.

Mięsień ten jest prostownikiem i słabym przywodzicielem stawu biodrowego, a także bierze udział w zginaniu stawu kolanowego.

Mięsień półbłoniasty

Mięsień półbłoniasty składa się w połowie z płaskiego ścięgna, zazwyczaj położony jest pod mięśniem półścięgnistym. Rozpoczyna się ścięgnem na guzie kulszowym, mniej więcej w połowie długości przechodzi w szeroki brzusiec mięśniowy, by ponownie przejść w ścięgno i utworzyć tzw. gęsią stopę głęboką.

Mięsień ten jest bardzo silnym prostownikiem oraz przywodzicielem stawu biodrowego. Dodatkowo silnie zgina goleń i rotuje ją do wewnątrz.

Ból mięśnia półścięgnistego i półbłoniastego – możliwe przyczyny

Urazy grupy kulszowo-goleniowej są powszechne w sporcie, głównie podczas biegów, sprintów i skoków, a szczególnie często występują w piłce nożnej: odnotowano do pięciu nadwyrężeń tej grupy na klub w ciągu sezonu. Większość tych urazów można leczyć zachowawczo, a operacja na ogół nie jest konieczna.

Czynniki zwiększające ryzyko urazów grupy kulszowo-goleniowej to:

• Napięcie mięśni. Mięśnie nadmiernie napięte są podatne na przeciążenia.
• Brak równowagi mięśniowej. Kiedy jedna grupa mięśni jest znacznie silniejsza niż przeciwna grupa mięśni, brak równowagi może prowadzić do nadwyrężenia. Często dzieje się tak z grupą kulszowo-goleniową. Mięśnie czworogłowe uda są zwykle silniejsze. Podczas ćwiczeń z dużą prędkością mięśnie tylnej strony uda mogą męczyć się szybciej niż mięsień czworogłowy. To zmęczenie może prowadzić do urazu.
• Słaba kondycja. Jeśli mięśnie są słabe, są mniej zdolne do radzenia sobie ze stresem związanym z ćwiczeniami i są bardziej narażone na kontuzje.
• Zmęczenie mięśni. Zmęczenie zmniejsza zdolność mięśni do pochłaniania energii, czyniąc je bardziej podatnymi na kontuzje.
• Wybór aktywności. Urazu może doświadczyć każdy, jednak częściej urazy mięśni tylnej strony uda dotyczą sportowców: piłkarzy, koszykarzy, biegaczy i sprinterów oraz tancerzy.

Uszkodzenie mięśnia następuje zazwyczaj w skurczu ekscentrycznym i najczęściej w miejscu przejścia mięśnia w ścięgno. Można wyróżnić trzy stopnie uszkodzenia w zależności od jego rozległości:

• I stopień – naciągnięcie: rozerwanie niewielkiej ilości włókien (do 5%),
• II stopień – naderwanie: rozerwanie większej ilości włókien mięśniowych (powyżej 5%),
• III stopień – zerwanie: całkowite przerwanie ciągłości tkanki mięśniowej.

Naciągnięcie

Naciągnięcie mięśnia półbłoniastego i półścięgnistego to uraz łagodny i polega na zerwaniu niewielkiej ilości włókien mięśniowych. Uraz ten daje następujące objawy:

• nagły ostry ból tylnej części uda,
• obrzęk w ciągu pierwszych kilku godzin po urazie,
• zasinienie tylnej części nogi w ciągu pierwszych kilku dni,
• osłabienie kończyny, które może utrzymywać się przez tygodnie.

Naderwanie

Naderwanie mięśnia półścięgnistego i półbłoniastego polega na częściowym uszkodzeniu włókien mięśniowych. Naderwanie zdarza się głównie u sportowców i osób intensywnie trenujących, a związane jest z niewystarczającą rozgrzewką, obciążeniem wykraczającym poza możliwości narządu ruchu, nagłą zmianą tempa lub nieprawidłowym ustawieniem nogi np. podczas kopnięcia.

Objawy mogą różnić się w zależności od rozległości uszkodzenia, ale zazwyczaj są to:

• nagły ostry ból tylnej części uda,
• słyszalny trzask podczas uszkodzenia,
• obrzęk w ciągu pierwszych kilku godzin po urazie,
•  zasinienie tylnej części nogi w ciągu pierwszych kilku dni,
• osłabienie kończyny, które może utrzymywać się przez tygodnie.

Diagnostyka opiera się na ocenie palpacyjnej, badaniu zakresów ruchu i siły mięśniowej, a uzupełnione jest badaniem USG lub rezonansem magnetycznym.

Zerwanie

Całkowite przerwanie ciągłości mięśnia to sytuacja ciężka, a wyleczenie tego typu urazu może zająć miesiące. Najczęściej do urazu dochodzi w miejscu, gdzie włókna mięśniowe przechodzą w ścięgno. Dodatkowo może dojść również do oderwania się całego mięśnia od kości i wtedy mówimy o urazie awulsyjnym.

Przyczyną jest zadziałanie siły, która przekracza granicę wytrzymałości tkanki. Najczęściej do zerwania dochodzi, gdy mięsień jest w maksymalnym rozciągnięciu a osoba wykona nagły ruch ze zmianą kierunku lub zadziała siła z zewnątrz.

Objawy zerwania mięśnia to:

• nagły ból,
• utrata siły mięśniowej,
• obrzęk,
• zasinienie, czasem krwiak,
• często również podniesienie temperatury w miejscu urazu.

Stłuczenie

Ten rodzaj urazu związany jest z uszkodzeniem tkanki podskórnej i naczyń krwionośnych, rzadko warstwy głębokiej mięśni (w przypadku silnego stłuczenia).

Najczęściej występuje w momencie upadku lub uderzenia, zwłaszcza gdy mięsień jest napięty. Bardzo często występuje w sportach kontaktowych jak piłka nożna czy sporty walki.

Rehabilitacja w przypadku urazów mięśnia półścięgnistego i półbłoniastego

Postępowanie we wszystkich urazach mięśniowych jest podobne. Największa różnica będzie w czasie trwania powrotu do zdrowia i pełnej sprawności oraz rodzaju postępowania po urazie. Najczęściej lekarze wykonują USG, aby ocenić rozległość uszkodzenia.

Proces rehabilitacji rozpoczyna się od odpoczynku i redukcji aktywności fizycznej do bezbólowego zakresu. Długość fazy odciążenia zależna jest od wielkości uszkodzenia. Dodatkowo można zastosować zimne okłady i krioterapię miejscową. Celem tej fazy jest redukcja bólu, ograniczenie stanu zapalnego i niedopuszczenie do pogorszenia stanu pacjenta.

W przypadku całkowitego zerwania mięśnia stosuje się zabieg operacyjny, aby połączyć części mięśnia ze sobą i umożliwić zrost. Na tym etapie przydatne jest również zastosowanie zabiegu z użyciem lasera wysokoenergetycznego. Zabieg ten działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo, a także przyspiesza regenerację tkanek, co w przypadku sportowców jest bardzo ważne, gdyż skraca okres rekonwalescencji.

Kolejna faza to przebudowa mięśnia i powstanie blizny w przypadku naderwania i zerwania włókien mięśniowych. W tym okresie działania nastawione są na proces gojenia tkanek, przyspieszenie regeneracji oraz powstanie plastycznej blizny. Bardzo często stosuje się zabiegi fizykalne: magnetoterapię i laseroterapię, również laser wysokoenergetyczny. Dodatkowo zastosować można terapię manualną.

• 
  39500.00 zł
  Laser wysokoenergetyczny iLUX SMART 10 W, 810nm + 980nm
  Zobacz w sklepie
• 
  61500.00 zł
  Laser wysokoenergetyczny iLUX PLUS 10 W, 810nm + 1064nm
  Zobacz w sklepie
• 
  94310.00 zł
  Aparat do głębokiej stymulacji elektromagnetycznej Enraf-Nonius COMPACT-II ze stolikiem
  Zobacz w sklepie

Faza ostatnia to powrót do pełnego zakresu ruchu i siły mięśniowej, a także przywrócenie pełnej sprawności i podejmowanie działań mających na celu prewencję urazom. Stosuje się głównie kinezyterapię – ćwiczenia wzmacniające i rozciągające oraz różnego rodzaju masaże.