Subiektywna ocena natężenia bólu – skala VAS i skala Laitinena

Na blogu często piszemy o bardzo różnych schorzeniach i kontuzjach, którym towarzyszy ból. Warto więc przedstawić subiektywne skale oceny bólu, którymi może posłużyć się specjalista podczas konsultacji, prosząc pacjenta o ocenę stopnia odczuwania bólu. W dalszej części artykułu zaprezentujemy dwie, najczęściej wykorzystywane skale oceny bólu podczas wizyt u fizjoterapeuty czy lekarza.

Bój jako odczucie subiektywne

Ból jest odczuciem bardzo subiektywnym. Każdy z nas ma inną tolerancję na ból i może odczuwać go w zupełnie innym stopniu. Przykładowo: ukłucie igły przy pobieraniu krwi dla jednej osoby będzie bolesnym i nieprzyjemnym przeżyciem, a dla innej mało odczuwalnym zabiegiem.

W praktyce fizjoterapeutycznej umiejętność oceny bólu pacjenta jest niezwykle istotna. Pomaga we właściwym doborze terapii, odpowiednich ćwiczeń i ich intensywności, a także umożliwia ocenę postępu rehabilitacji.

W wielu przypadkach to właśnie uśmierzenie bólu, a  tym samym przywrócenie komfortu życia, stanowi główny cel rehabilitacji. Używając zatem jednej ze skal, terapeuta, a także pacjent, może ocenić jej skuteczność.

Popularne skale oceny intensywności bólu to skala VAS oraz skala Laitinena.

Skala VAS – ból w skali od 0 do 10

VAS (z ang. Visual Analogue Scale, czyli wizualna skala analogowa) to zdecydowanie najbardziej popularna skala służąca do subiektywnej oceny odczuwania bólu.

Skala VAS zazwyczaj występuje  w postaci linijki ze specjalnymi oznaczeniami. Ma dziesięć stopni – od 0, które oznacza całkowity brak bólu do poziomu 10, który w ułatwieniu oznacza ból nie do zniesienia (najsilniejszy ból, jaki pacjent może sobie wyobrazić).

Czasem – oprócz oznaczenia słownego i cyfrowego – dodany jest kolor: zielony przy 0, przechodzący w żółty przy stopniu 5, przez pomarańczowy, aż do czerwonego przy liczbie 10, czyli najmocniejszym bólu.

Zdarza się, że skala ilustrowana jest także grafikami w postaci rysunków twarzy (od uśmiechniętej do smutnej i cierpiącej). Oznaczenia te mają ułatwić  pacjentowi wskazanie odpowiedniego stopnia bólu, który jest najbardziej tożsamy z jego odczuciami.

I tak: 0 oznacza brak bólu, od 1 do 3 – ból łagodny, od 4 do 6 – ból umiarkowany, natomiast od 7 zaczyna się ból silny, który przechodzi w bardzo silny aż do punktu 10, czyli bólu nie do wytrzymania.

Skala Laitinena – cztery obszary oceny bólu

Skala Laitinena również jest skalą do subiektywnej oceny bólu przez pacjenta. Jest nieco bardziej rozbudowana niż skala VAS.

Zawiera cztery obszary do oceny w skali od 0-4, gdzie cyfra 0 oznacza całkowity brak problemu w danym obszarze, natomiast cyfra 4 maksymalny jego stopień.

Obszary,  które są poddawane ocenie w skali Laitinena to:

• nasilenie bólu,
• częstotliwość występowania bólu,
• częstotliwość zażywania środków przeciwbólowych,
• ograniczenia aktywności ruchowej.

Można powiedzieć, że jest to pewnego rodzaju kwestionariusz dla pacjenta, ponieważ specjalista prosi o wskazanie natężenia problemu w czterech obszarach, a następnie sumuje punkty.

Dzięki skalom subiektywnej oceny natężenia bólu można śledzić postępy terapeutyczne, więc ocena dokonywana jest nie tylko na pierwszej wizycie, ale także w trakcie rehabilitacji.

Przed udaniem się do specjalisty warto zastanowić się nad tym, w jakim stopniu odczuwasz ból, jak często Ci on towarzyszy, w jaki sposób wpływa na Twoje życie. Jeśli będziesz mieć problem z dokładnym określeniem natężenia bólu, to specjalista może Ci pomóc poprzez zadanie pytań pomocniczych.